تغییرپذیری معادلات سنجۀ رسوب در طول برخی رودخانه های استان های کرمانشاه، کردستان، زنجان و گیلان

بررسی ظرفیت حمل رسوب و فرایند انتقال رسوب در هیدرولیک رودخانه‏ها و ریخت‏شناسی آن، اهمیت ویژه‏ای دارد. با توجه به اینکه مطالعۀ تغییرات ضرایب اصلاحی در روش‏های مختلف برآورد رسوب می‏تواند مفید باشد، بنابراین پژوهش حاضر به‌‌منظور مقایسۀ تغییرات مقادیر ضرایب اصلاحی از بالادست به پایین‏دست رودخانه‏های قره‏سو (کرمانشاه)، نگل و سروآباد (کردستان) و قزل‏اوزن (کردستان، زنجان و گیلان) با استفاده از روش‏های هیدرولوژیکی LQMLE، Smearing، 1CF، 2CF، معمولی و FAO انجام شده است. نتایج نشان داد از بالادست به پایین‏دست رودخانه، با کاهش ضریب معادله، فرسایش‏پذیری در حوضۀ بالادست ایستگاه‏ها کاهش و با افزایش توان معادله، انتقال رسوب افزایش یافت. کاهش و افزایش ضریب و توان معادلات در جهت پایین‏دست مقاطع مختلف رودخانه می‏تواند به‏دلیل اضافه‌شدن مناطق با شیب کمتر به حوضۀ بالادست است. در ایستگاه‏های مطالعه‌شده، روش‏های هیدرولوژیکی استفاده‌شده (به‏جز روش FAO) مقدار رسوب را کمتر از مقدار رسوب مشاهده‏ای تخمین زدند. همچنین، مقایسۀ مقادیر رسوب مشاهده‏ای و برآوردی نشان داد ایستگاه‏های پایین‏دست حوضه اختلاف رسوب برآورد کمتری نسبت به ایستگاه‏های بالادست داشت. مقایسۀ روش‏های استفاده‌شده نشان داد در ایستگاه یساول روش FAO با خطای نسبی، کارایی مدل و شاخص توافق به‏ترتیب 31/4، 454/0 و 750/0، ایستگاه قره‏گونی روش LQMLE با خطای نسبی و کارایی مدل و شاخص توافق به‏ترتیب 17/68-، 285/0 و 526/0، در ایستگاه پل‏دختر نیز روش LQMLE با خطای نسبی و کارایی مدل و شاخص توافق به‏ترتیب 41/53-، 377/0 و 647/0 و نیز روش LQMLE برای ایستگاه هیدرومتری استور به‏ترتیب با خطای نسبی و کارایی مدل و شاخص توافق، 53/25-، 680/0 و 874/0 مناسب‏ترین روش تخمین رسوب ارزیابی شدند. در ایستگاه‏های هیدرومتری دوآب ‏مرگ، پل ‏کهنه و قورباغستان به‏ترتیب روش‏های LQMLE، 2CF و LQMLE مناسب‏ترین روش ارزیابی تخمین رسوب بودند. در ایستگاه‏های هیدرومتری شویشه و کوماسی نیز روش FAO بهترین روش ارزیابی تخمین رسوب بود.